Historia Lubomina

Historia Strugi

Historia Index

Władysław Syrokomla
"Wycieczki po Litwie w promieniach od Wilna"

I BITWA POD STRUGĄ

II BITWA POD STRUGĄ

STOSUNKI SPOŁECZNE
GOSPODARKA
PROBLEMY EKONOMICZNE
OBYCZAJE

SZKOŁA PODSTAWOWA W STRUDZE

   Boguszów Gorce, miasteczko górskie, odwiedziliśmy 26 marca następującego roku (1654), panowie Hans Heinrich von Frenher von Hohberg z Furstenstein  i Hans Georg von Zettritz z Adesbachu są głównymi panującymi w tej miejscowości. Miejscowość była porządnie utrzymana, a katolickim proboszczem, u którego gościliśmy, był Melchior Heisig,  wyjechał już jednak kaznodzieja (był nim pan Joachim Fulleborn  z Wrocławia, który sprowadził się tu w 1641, wcześniej jednak był już proboszczem w Rohnau  w 1627), potem pospieszyliśmy jeszcze tego samego dnia do Reimanswaldau (Rybnicy Leśnej) (str. 449)

   Adelsbach został nam przekazany z wieloma protestami 12 lutego (1654) przez pana Hansa Georga Czettritza, tak samo Liebersdorf, filia Adelsbach, który również należy do tego pana. (str. 436)

   1653 - 23 stycznia spaliły się dwa domy: Michała Kramersa i Georga Krahersa.

   Podpisując pokój ze Szwedami, na wniosek króla szwedzkiego, cesarz obiecywał Księstwom Śląskim wolność wyznania, jednak księstwom dziedzicznym tylko obiecywał, że z powodu religii nikt nie będzie musiał opuszczać swego miejsca zamieszkania.

   Ewangelicy wówczas otrzymali pozwolenie na wybudowanie trzech kościołów, w Świdnicy, Jaworze i Głogowie i na tym cesarz poprzestał. W dziedzicznych księstwach wydawanie decyzji uzależnił od swego upodobania. 16 stycznia Świebodzice zostały wskazane jako miasto do zlikwidowania ewangelickiego kościoła, z woli jego cesarskiego majestatu. Jednak wykonanie tej decyzji dla naszego miasta przeciągnęło się aż do grudnia.

   20 grudnia, przed południem (około 12 godziny), ukazało się zlecenie cesarskie i biskupie, aby w Świebodzicach, tak jak w innych miejscowościach, kościół zabrać. Komisja składała się z: prałata i oficjała Sebastiana von Rostock z Wrocławia, byłego cesarskiego podpułkownika i radcy Christopha von Churschwandta dziedzica i lennodawcy na Dietzdorf koło Strzegomia, Georga Steinera z kościoła św. Macieja we Wrocławiu oraz proboszcza i arcykapłana ze Steinau (Ścinawa).

   Jak ci panowie przybyli, na cmentarzu znajdowało się mnóstwo ludzi, którzy śpiewali pieśń "Erhalt uns Herrbei deinem Wort".W Rynku również wielu mieszczan gromadziło się. Opiekuna kościoła reprezentował sędzia z Książa. Komisja zażądała od Magistratu, aby usunięto ludzi z cmentarza i Rynku i aby wszyscy pozostali w swoich domach. Tymczasem wezwały, do stawienia się przed komisję obu kaznodziei, pastora Wawrzyńca i diakona Tanke, by powiadomić ich o dymisji. Gdy wezwani udali się do miejsca pobytu komisji (w hotelu "Czerwony Zdrój"), towarzyszyło im mnóstwo parafian z głośnym krzykiem i lamentami. Kilku nawet chciało razem z nimi przed komisją stawić się, w czym jednak przemocą im przeszkodzono. Uspokojenie wzburzonego tłumu kosztowało wiele trudu, zarówno sędziego z Książa jak Magistrat.

   Skoro zdjęcie duchownych z urzędu stało się znane ogółowi, podniósł się ta wielki zgiełk, że Komisja nawet przed drzwi hotelu wyjść się bała. Wysłali posłańca do kapitana kraju w Świdnicy, prosząc o ochronę i pomoc.

   Teraz komisja rozkazała sędziemu z Książa kościół zamykać. Ten zaczął wykonywać polecenie, jednak wstrzymał się, czekając na dalsze decyzje. Pod wieczór, towarzyszący komisji generał - adiutant Hanns Haertel, ściągnął Świebodzic z okolicznych wsi, kilku tam pojedynczo zakwaterowanych kawalerzystów i przed siedzibą komisji straż ustawił.
 
   Nocą, około godziny dziewiątej, przyszło od kapitana kraju postanowienie następującej treści: "Nie uważam, skoro sytuacja została już opanowana, aby istniała konieczność interwencji i nakazuję, aby Pan von Hochberg z Książa wziął komisję pod swoją opiekę i panowie z komisji zechcieli tam się udać". Ta jednak, jeszcze tej samą nocy, wysłała do Świdnicy wyjaśnienie, że oni wcześniej Świebodzic nie opuszczą, ich zlecenie - kościół zabrać - zostanie wypełnione. Następnego dnia, w niedzielę wczesnym rankiem, o godzinie 6°°, 2 kaprali z 40 muszkieterami z kampanii kapitana Persianera oraz wachmistrz z 10 dragonami, przybyli z garnizonu Świdnickiego Jednocześnie kapitan kraju, pan von Hochberg, poprosił sam o wpuszczenie Świebodzic, by być obecnym przy zabraniu kościoła. Około godziny 10, towarzystwie dowództwa wojskowego, udała się komisja do kościoła i przejęła go.
 
   Kaznodzieje teraz zostali z miasta wydaleni. Pastor Wawrzyniec (Lorenz) odszedł do Wrocławia, a diakon Tanke do Nimptsch (Niemcza).

   Tymczasem rektor Barth, pozostał tymczasem na swoim urzędzie, otrzymał polecenie wydania zakazu śpiewania pieśni "Erhalt uns Herr".

   Kantor i organista, pomimo zostawienia ich na urzędzie, oświadczyli, ze sytuacja ta jest w sprzeczności z ich sumieniem i sami dobrowolnie odeszli.
 
   W likwidowanym kościele pozostały: mszał, srebrny kielich, srebrna! monstrancja, 4 lichtarze, organy i kilka starych rejestrów czynszu kościelnego) (daniny). Kościół szpitalny, tak jak i kościół w Cierniach, został również zabrany ojciec duchowny, gwardian Melchior Beck z klasztoru franciszkanów w Jaworze, taki długo służbę przy tych kościołach pełnił, aż pierwszy rzeczywisty proboszcz, kanonik Piotr Winkler przybył. Jemu podlegały także kościoły w Cierniach, Mokrzeszowie i w Szczawnie (Mokrzeszów należał wówczas do Henryka von Gelhorn). Przy kościele w Świebodzicach był zatrudniony także wikariusz, ojciec duchowny Marcin Aust.
 
   Wypędzony pastor Lorenz (Wawrzyniec) został diakonem w kościele Elżbiety we Wrocławiu, złożył jednak swój urząd w roku 1670 z powodu podeszłego wieku i zmarł 14 lipca 1671 roku.
 
   Odtąd mieszkańcy Świebodzic, wyznania ewangelickiego, którzy nie chcieli korzystać z posługi tutejszego katolickiego proboszcza, musieli kupić od niego pozwolenie, aby mogli udać się po posługę do Świdnicy. Przy chrztach, ślubach i tak dalej, było to szczególnie uciążliwe przy złej drodze i pogodzie. Na nabożeństwa udawali się świebodziczanie również do Świdnicy i kupowali tam swoje własnej miejsca.

Chronik der Stadt Freiburg i. Schl.

   1740 - Od 4 do 18 stycznia panowały straszne mrozy.

   20 października umarł we Wiedniu cesarz Karol VI bez męskiego potomka; spadkobiercy. Jego starsza córka - księżna, wychodząc za mąż za księcia Toskanii, stała się regentką jego dziedzictwa, a zatem także i Śląska.

   16 grudnia król Prus Fryderyk II z wojskiem liczącym 62.000 żołnierzy wkroczył na Śląsk, aby zbrojnie dochodzić swych roszczeń do księstwa, zabranego przodkom.
 
   Ponieważ historia tej wojny, tak jak i następnych, dokładnie opisana jest, dziejach powszechnych, dlatego w tym opracowaniu będzie mowa tylko o zdarzeniach dotyczących Świebodzic i najbliższej okolicy.
 
 (***)
 
   1741 - 1 stycznia Świdnica przyjęła przychylnie Prusaków. Ci, 2 stycznia rano, przybyli także do Świebodzic, jednak szybko odeszli dalej. Po południu przybył regiment pod dowództwem von Flanza i który został zakwaterowany z powodu bardzo dużego mrozu.
 
   Tutejsi ewangeliccy mieszczanie, którzy widzieli w królu Pruskim, nawet gdyby on Śląska nie zdobył, tego, który zapewni wolność religijną, przyjęli jego wojska z wielką ochotą. Nawet ludzie niechętni przyjmowaniu na kwaterę po kilku żołnierzy - czynili to z radością, mając nadzieję, że przyniesie to wolność wyznania, której świebodziczanie nie doświadczyli od roku 1653, a więc od 88 lat.
 
   Powodem takiego postępowania, wbrew pozorom, nie były złe stosunki z nielicznym katolickim społeczeństwem miasta, z którym żyli w największej zgodzie, ale wielkie niedogodności, związane z koniecznością uczestniczenia w niedzielnych nabożeństwach w Świdnicy i uzyskiwanie zezwoleń na wszystkie inne posługi religijne. Szczególnie było to uciążliwe, gdy umierający potrzebował posługi duszpasterza. A jak człowiek słaby lub starzec miał uczestniczyć w nabożeństwie? O innych przeszkodach trudno nawet wspominać.

   3 stycznia znowu maszerowali stąd Prusacy do Świdnicy.

   W lutym posyłały Świebodzice, wzorem innych miast, poselstwo do króla Prus z uniżoną prośbą o zagwarantowanie wolności religijnej i o pozwolenie wybudowania ewangelickiego kościoła i szkoły. Poselstwo składało się z 6 świebodzickich deputowanych: Gottfrieda Reis, Georga Kleina, Christopha Ruffera, Gottfrieda Thierholda, Christiana Hallmanna i Johanna Punata. Poselstwo to spotkało króla 22 lutego między wsią Jawornik i wsią Wickendorf (Witków) na drodze świdnickiej. Tam przekazali swoją prośbę na piśmie i otrzyma przyrzeczenie spełnienia jej.

   23 lutego zostało ono potwierdzone na piśmie przez tajnego radcę Schumachera. Na ponowną prośbę, wysłaną wiosną, otrzymali świebodziczanie pismo następującej treści:

   "Na spełnienie prośby proszę jeszcze trochę cierpliwie poczekać, mogę jednak zapewnić, że udzielę pomocy, o co możecie być spokojni". Było ono podpisane: Wrocław, 10 czerwiec 1741 Królewski polny komisariat wojenny Reinhard Munchow.
 
   Po pokonaniu różnych trudności przyszedł pisemny rozkaz, datowany: Wrocław, 12 listopad 1741 r.

   "Z władzami okręgu (miasta) w sprawie wybudowania ewangelickiego kościoła i sprowadzenia kaznodziei, umówić się." W związku z tym, należało złożyć informację, dotyczącą liczby ewangelickich i katolickich mieszkańców, z której wynikało, że: Świebodzice miały 1359 mieszkańców wyznania ewangelickiego i 42 katolickiego, Pełcznica - 620 ewangelików i 9 katolików, Ciernie - 837 ewangelików i 10 katolików, Frohlichsdorf (Cieszów) - 285 ewangelików, z Mokrzeszowa brak danych.
 
   W piśmie z 25 listopada udzielono mieszkańcom pozwolenia, tymczasowo w ratuszu lub innym dogodnym miejscu, jednak za zezwoleniem miejscowej władzy, odprawiać ewangelickie nabożeństwa.

   30 listopada władze miejskie wydały odpowiednie postanowienie w sprawie odprawiania ewangelickich nabożeństw. Skoro władze miejskie wydały takie postanowienie, do starostwa kościelnego mianowani zostali: Gotfryd Kirstein, burmistrz, jako dyrektor kolegium kościelnego; Ernst Joachim Kretschmer, członek rady i wójt miasta; Johann Heinrich Kretschmer, adwokat i posiadacz folwarku; Hermann Gaspar Klengel, królewski poborca, Johann George Kammler i George Daniel Gossow. Patronat kościelny objął pastor Kleiner, który 10 grudnia, w drugą niedzielę adwentu wygłosił w Świebodzicach kazanie.

(***)

   10 grudnia nadszedł w końcu tak upragniony dzień, kiedy znowu pierwsze ewangelickie kazanie w Świebodzicach zostało wygłoszone przez pastora magistra Kleinera ze wsi Seifersdorf (Pogorzała). Ponieważ jeszcze żaden lokal do urządzania nabożeństw nie był przygotowany, kazanie to więc musiało być wygłoszone na publicznym Rynku, pod drzewami, przed drzwiami domu Kretschmera. Kazania tego wysłuchały nie tylko władze miejskie, ale i kilka szlacheckich rodzin z okolicy. Nawet pogoda sprzyjała temu wydarzeniu, ponieważ, jak mówią kroniki, pomimo późnej pory roku, był cichy i pogodny dzień. Pastor Kleiner rozpoczął od słów "To Pana głos nad miastem będzie wołać" ...

„Roku 1771 nastała tak wielka drożyzna i głód, że w tutejszych gminach przeważna liczba, szczególnie tych którzy ponieśli straty w niedawno ukończonej wojnie i nie przeboleli ich jeszcze całkowicie, odczuli godny politowania niedostatek. I chociaż Pan zaopatrywał nasz umiłowany Śląsk w wystarczającą żywność w miarę koniecznej potrzeby ,to musiał on jednak troszczyć się o sąsiednie kraje Morawy i Saksonię, które ucierpiały wskutek całkowitego nieurodzaju; pół korca żyta kosztował wtedy (aby tylko jedno wymienić) około 8 śląskich talarów, a gdyby przychylność naszego najsławniejszego monarchy wobec tych utrapień, jakieśmy doznali, nie była się nad nami okazała, przychodząc nam z nieodpłatną pomocą otworzywszy magazyny z żywnością, nasionami i dostarczając chleba, to byłaby wielka liczba ludzi z głodu pomarła tak jak u naszych sąsiadów. Drożyzna ta trwała blisko 3 lata, jednak Opatrzność Boża, pamiętająca zawsze o pomyślności swoich stworzeń, wejrzała w swej łaskawości na naszą niedolę i znowu się zlitowała tak, że po wielkiej drożyźnie niespodziewanie nastał znowu okres taniości, gdy ceny zbóż stopniowo na targach spadały.

Roku 1775, 15 lutego powstał wcześnie rano gwałtowny pożar, który spopielił 3 gospodarstwa, 4 domy chałupników, 1 kuźnię.”
„Roku 1776, 7 maja najlepsze zboże w dniu targowym w Świebodzicach kosztowało pół korca wrocławskiego:
Pszenica - 50 srebrnych groszy
żyto - 40 srebrnych groszy
jęczmień - 30 srebrnych groszy
Owies - 24 srebrnych groszy
groch - 40 srebrnych groszy
wyka - 38 srebrnych groszy
Funt lnu - 3 grosze, sztuka lnianych nici -17 do 18 srebrnych groszy.” Cyt. z WKKLA

   Straty broniącej się strony austriackiej:

- wyniosły one łącznie 254 żołnierzy zabitych, rannych i wziętych do niewoli
- śmierć poniosło dokładnie 41 żołnierzy

Było to:

12 grenadierów - z łączonego oddziału składającego się z Węgrów, Belgów i Chorwatów
20 fizylierów - z węgierskiego regimentu Bethlen (niedługo po starciu zmarł też jeden z rannych w trakcie walk oficerów węgierskich - kpt. Kasztner)
6 tzw. graniczarów chorwackich
2 kawalerzystów - z heskiego regimentu dragonów
l kawalerzysta - z niderlandzkiego regimentu dragonów

Straty atakującej strony pruskiej:

- wyniosły one łącznie 1352 żołnierzy zabitych, rannych i wziętych do niewoli
- śmierć poniosło ok. 190 żołnierzy

Było to:

53 żołnierzy - z regimentu Zieten
54 żołnierzy - z regimentu Lestwitz (w tym oficer tego regimentu por. von Platen)
ok. 50 żołnierzy - z ochotniczego regimentu Wunsch
10 żołnierzy - z regimentu Braun
6 żołnierzy - z regimentu Anhalt-Bernburg (w tym adiutant pułku por. Philipp von Schrodter)
3 żołnierzy - z regimentu Finck
l żołnierz - z regimentu Ramin
l żołnierz - z regimentu Syburg
1 grenadier - z batalionu grenadierów Falkenhayn
2 artylerzystów
6 kawalerzystów - z regimentu huzarów Gersdorf
2 kawalerzystów - z formacji Bośniaków
l kawalerzysta - z regimentu dragonów Finckenstein
l kawalerzysta - z regimentu dragonów Pomeiske

   Nie są natomiast znane straty ochotniczych szwadronów huzarów Schony oraz rosyjskich Kozaków, jak również innych oddziałów kawalerii pruskiej i rosyjskiej, które dotarły na pole bitwy wraz z Fryderykiem II.

   W Strudze i najbliższych okolicach pochowano więc zapewne zaraz po starciu ok. 230 - 250 żołnierzy obydwu walczących stron. Najwięcej zapewne z w zbiorowych mogiłach na stokach Sasa oraz na polach koło Rudówki. Nie można wykluczyć, że część zabitych spoczęła na cmentarzu parafialnym w Strudze - istnieje przy tym duże prawdopodobieństwo, że pogrzebane zostały tam ciała zabitych w starciu oficerów (kpt. Kasztnera, por. von Platena i por. Philippa von Schródtera; ten ostatni mógł też spocząć na cmentarzu w Starych Bogaczowicach).

opr. Dawid Golik – tekst przekazany w darze Parafii w Strudze

   „Roku 1755 był dziekanem w Świebodzicach Przewielebny Ks. Jan Franciszek Scholtz, podlegał mu proboszcz w Boguszowie, Strudze i Lubominie - Przewielebny Ks. Ferdynand Duncke. Nauczycielem był tutaj Jan Józef Herrmann.

   W rok po pożarze wieży wybuchła w 1756 roku wojna trwająca 7 lat, przez co zjedzono prawie wszystkie zapasy, a tutejsi gospodarze zostali prawie zupełnie pozbawieni możności obrabiania pól i zrujnowani. Należy przy tym zaznaczyć, że wskutek wkroczenia w 1761 roku armii rosyjskiej do naszej ukochanej ojczyzny Śląska i na skutek barbarzyńskiego postępowania Kozaków i Kałmuków, którzy przybyli na pomoc cesarsko - królewskim wojskom austriackim, brak żywności stał się tak wielki że pół korca żyta kosztowało 12 do 16 śląskich talarów a dużo ludzi zmarło z głodu. Niektórzy chcąc się ratować przed śmiercią, starali się swój głód (co jest szczególnie godne zapamiętania) zaspokoić jedzeniem mięsa ze zdechłego w majątku dziedzica wołu.

      W latach 1758 i 1761 zmarła wielka liczba ludzi w czasie panującej epidemii tu w okolicy i w ogóle na naszym ukochanym Śląsku.

      W roku 1762 połączyła się rosyjska z królewską pruską armią i 6 lipca tego roku wcześnie rano rozpoczęło się wzajemne artyleryjskiego ostrzeliwanie królewskich pruskich i austriackich wojsk ponad gminą Adelsbach po obydwu stronach wsi i trwało aż do 8-mej godziny, u tutejszych mieszkańców powstało wielkie niebezpieczeństwo i obawa, że nie wiedzieli co ze sobą robić, gdzie szukać schronienia, czy pozostać w mieszkaniach i tu ratować swoje życie, niektórzy musieli swoje domy opuścić. Wydawało się, że cała gmina ulegnie zupełnemu zniszczeniu i stanie się łupem ognia. Jednak dzięki łaskawej Opiece Bożej odwróciło się jeszcze szczęśliwie wielkie niebezpieczeństwo grożące naszej miejscowości, tak, że nikt nie stracił życia, ani nie uległy zniszczeniu mieszkania, tylko niektóre uległy uszkodzeniu od kul armatnich.

      Roku 1763 nastąpił wyczekiwany z tęsknotą pokój. Zawarty został 15 lutego wymienionego roku na elektorskim zamku saksońskim Huberstburg między trzema mocarstwami, panującym domem Prus, cesarzową i królową Marią Teresą i księciem elektorem saksońskim. Wymienione przyczyny spowodowały, że budowa wieży, jakkolwiek tutejsza gmina bardzo sobie jej życzyła, przeciągnęła się do 21 lat.” Cyt. z WKKLA

DNIA 6 LIPCA 1762 ROKU
25 TYSIĘCY ŻOŁNIERZY
PRUSKICH, AUSTRYJACKICH, BOŚNIACKICH,
CHORWACKICH, ROSYJSKICH I WĘGIERSKICH
STARŁO SIĘ NA NASZEJ ZIEMI
W BITWIE POD ADELSBACHEM
WIELU ZOSTAŁO TU NA ZAWSZE

Struga 2012

„O WOJNACH

1806 14 października wydarzyło się nie tylko dla nas, lecz także dla całej naszej ojczyzny najnieszczęśliwsze zdarzenie wojenne od 1776 r. Tego bowiem dnia zostało wojsko króla Fryderyka Wilhelma III przez Francuzów pod dowództwem cesarza Napoleona zupełnie pobite. Całe królestwo zostało w ciągu kilku miesięcy opanowane przez wroga a także Struga otrzymała nieprzyjacielskie oddziały na kwaterę i wyżywienie. U wielu mieszkańców doprowadziło barbarzyńskie traktowanie przez wroga do nędzy, jak też zmniejszające się zarobki. Aż do 1809 r, pozostawały nieprzyjacielskie wojska tutaj i naszą miejscowość i całe państwo zupełnie wyniszczyły. Niesłychane kontrybucje wojenne spowodowały całkowite zubożenie wielu mieszkańców.
1807 r. 15 kwietnia wywiązała się bitwa na tak zwanym czerwonym wzgórzu między Strugą a Górnym Szczawnem pomiędzy zwycięskimi Prusakami wracającymi spod Kątów pod dowództwem generała - lejtnanta von Losthina a francuskimi oddziałami, ogromna przewaga i zaskoczenie zmusiły Prusaków do ucieczki tak, że bardzo niekorzystnie to dla nich wypadło. (...)
Od 1815 roku, a więc 31 lat żyjemy w złotym pokoju aż do dnia dzisiejszego.” Cyt. z WKKLA

   Te słowa zapisał Kronikarz Schmidt nauczyciel i pisarz sądowy w Strudze 15 listopada 1846 roku.

DNIA 15 MAJA 1807 ROKU, NA OKOLICZNYCH WZGÓRZACH,
WOJSKA BOŚNIACKIE, FRANCUSKIE, NIEMIECKIE I POLSKIE
STOCZYŁY ZE SOBĄ KRWAWĄ BITWĘ.

BOŻE - DAJ NAM ŻYĆ W POKOJU.

   „Przed rokiem 1825 były już dwa razy po kolei dobre żniwa i dlatego było wiele starych zapasów. Żniwa w 1825 roku wypadły jednak nadzwyczaj obficie i całe Niemcy i prawie cała Europa zebrały bogate żniwa ze względu na sprzyjającą pogodę, dlatego też nie było za granicą zapotrzebowania na zboże. Dlatego ceny zboża spadły bardzo nisko. W styczniu 1826 roku płacono najniższą cenę za pruski półkorzec:

Pszenica - 29 srebrnych groszy
żyto - 16 srebrnych groszy
jęczmień - 12 srebrnych groszy
owies - 10 srebrnych groszy” (...)

   „W ostatnim czasie pojawiły się dwa razy choroby zakaźne mianowicie w 1814 r. gorączka nerwowa przenoszona przez żołnierzy, w niektórych miejscowościach śmierć zabiła wielu ludzi. Także naszą miejscowość choroba ta nawiedziła i kilka osób zmarło z powodu niej. W domu pod nr 56 w Dolnej Strudze zmarli w przeciągu trzech tygodni na skutek tej choroby mąż i żona,

   W 1830 roku dotarła aż do nas z Azji przez Turcję i Polskę cholera. Wprawdzie objawy nie były tak poważne jak w jej ojczyźnie, mimo to zmarło jednak z powodu niej kilka milionów ludzi, Również w Strudze powaliła wielu na łoże, a 7 osób zmarło, w domu pod nr 35 zmarli mąż i żona w przeciągu 6 dni. Choroba ta nie dotarła jednak do Górnej Strugi.” Cyt. z WKKLA

***

***

***

   "Zamek (Cisy) miał być podług powieści przez Mikołaja Czeschhaus zbudowany i był w tym czasie zajętym i zburzonym, gdy Szwedzi podczas 30-letniej wojny tę całe okolicę spustoszyli. Wierni służący dawnego właściciela zamku wybawili naonczas przez podstęp pana swojego z rąk nieprzyjacielskich. Włożyli go bowiem w koryto i przykrytego suknem zanieśli go do Hohenfriedberg [Dobromierza]. Tu założył odtąd pomieszkanie swoje z żoną pochodzącą z familii Bibra i wybudował tu przez wdzięczność wybawienia swego kościół (***).

   Od tego czasu zwaliła się reszta murów pozostałego zamku, tak że rzadko kto te strony odwiedza, przecież aż do Hohenfriedberg ma romantyczne powaby dla ogromnych skał bałwanów, które się po wszystkich prawie dolinach i parowach w rozmaitych postaciach malują, a z tego względu warta jest ta okolica, aby była odwiedzana.

   Stąd można na Adelsbach powrócić do Salzbrunn [Szczawna Zdroju]. Kto z tego miejsca kąpieli odwiedza te zburzone mury zamku i nie nudzi się jednostajnościa pustej drogi aż do Adelsbach, ten w austerii wspomnionej Adelsbach może bezpiecznie powóz i konie zostawić i resztę niewiele drogi pieszo do ruin odprawić."

Wody mineralne śląskie i hrabstwa glackiego.- Karol Fryderyk Mosch Wrocław 1821

   "W Salzbrunn natomiast wojny w ogóle nie odczuwano. Nasz hotel był zarezerwowany przede wszystkim dla rannych. Nie na ostatnim miejscu, zawdzięczaliśmy to nasze rzeczywiście dobre tu lokum i zaopatrzenie naszym przyjacielskim, datującym się jeszcze od czasów przedwojennych stosunkom z Karlem Hanke, teraz gauleiterem Wrocławia. Parę razy nas w Salzbrunn odwiedzał, a my wykorzystywaliśmy te spotkania z nim także po to, aby zwiedzić okolicę. To było dla mnie szczególnie interesujące ze względu na budowanie na Śląsku Kwatery Głównej Führera. Oprócz fundamentów nic tam jeszcze nie można było zobaczyć. Również w zamku Furstenstein (Zamek Książ) nie było widać żadnego znaczniejszego postępu robót."

   "Co się tyczy 1846 roku to oczekujemy tegorocznej zimy z wielkim niepokojem. Zboże obrodziło bardzo skąpo z powodu wielkiej suszy lub braku deszczu, a ziemniaki prawie zupełnie się nie udały.
  
   Jednak Pan Bóg Wszechmocny, Wszechmądry może przecież wszystko zmienić na dobro, w swojej Boskiej mocy twórczej potrafi zawsze jeszcze, tak jak dotąd się to często zdarzało, z niewielkiej ilości zrobić dużo, a z rzecz zdawałoby się niemożliwych zrobić możliwe. Jemu chcemy więc zaufać, bo On nas nie opuści, ani nie zawiedzie." Cyt. z WKKLA

   "Całe królestwo zostało w ciągu kilku miesięcy opanowane przez wroga a także Struga otrzymała nieprzyjacielskie oddziały na kwaterę i wyżywienie. U wielu mieszkańców doprowadziło barbarzyńskie traktowanie przez wroga do nędzy, jak też zmniejszające się zarobki. Aż do 1809 r., pozostawały nieprzyjacielskie wojska tutaj i naszą miejscowość i całe państwo zupełnie wyniszczyły. Niesłychane kontrybucje wojenne spowodowały całkowite zubożenie wielu mieszkańców." Cyt. z WKKLA rok 1806

"Młodzież szkolna i nauczyciele pozostają obecnie pod nadzorem Jana Gottfryda Thiemsa, ewangelickiego duszpasterza w Szczawnie. Obecny drugi ewangelicki nauczyciel i pisarz sądowy obu gmin Górnej i Dolnej Strugi, Jan Fryderyk Becker, pochodzi z Baerschdorf w księstwie legnickim, przybył we wrześniu 1764 roku z Boguszowa, gdzie był nauczycielem pomocniczym." Cyt. z WKKLA

***

***

***

***

  "1914 - Cesarz, jesienią tego roku, podczas planowanego pobytu w Szczawnie, zamierzał odwiedzić księcia von Pless. Wybuch wojny światowej przeszkodził mu nie tylko w tym zamiarze. Ważniejsza bez porównania była walka o niepodległość. Starzy i młodzi spieszyli do broni. Małe lokalne zdarzenia, zostały przysłonięte wielkimi.

 1915 - Przejście, od starego do nowego roku, tym razem było tylko symboliczne. Cicho i bez hałasu, lecz z dostojną powagą był obchodzony początek roku. Czas wojny odcisnął soje piętno. Gorliwie zbierano datki dla Czerwonego Krzyża. (***)

   Zaciągnięto pożyczkę wojenną. Na polu chwały zostawali liczni ojcowie i synowie naszej ojczyzny. Zaszczytne odznaczenia były także dowodem bohaterstwa synów naszej okolicy

1916 - Nie spełniła się nadzieja, że pożar światowy skończy się w tym roku. Przeciwnie, pochodnia wojny rozpalała się coraz bardziej. Ceny żywności idą w górę, potrzeby rosną, jednak nasi żołnierze pełnią przy granicach wierną wartę, z godziny na godzinę dając dowody swego bohaterstwa. W morzu małoznaczących spraw ugrzęzną w wojennych latach, wystarczające w normalnym czasie, a zwielokrotnione przez wojnę konieczne lokalne środki.

1917 - Z niezmniejszającym się, strasznym okrucieństwem wojna toczy się dalej, jej machina jest w ruchu. Przed nieprzyjaciółmi, bronią ojczyzny nasi żołnierze.

1918 - W nieugiętym obowiązku wierności stoją nasi żołnierze na frontach całego świata.

    9 listopada wybucha czerwona rewolucja. Jak żołnierze niemieccy odnosili się do tej sprawy, opisał Adolf Hitler w swojej książce "Moja Walka".

   Zostało podpisane zawieszenie broni.

   Adolf Hitler w "Mojej Walce" pisze: Tysiąclecia przeminą, ale nikt i nigdy nie będzie mógł mówić o bohaterstwie, bez wspominania niemieckiego żołnierza wojny światowej. Wtedy uwidoczni się, z welonu przeszłości, z wnętrza żelaznego frontu, nie trzęsący się, ale nieustępliwy, pomnik stalowego hełmu nieśmiertelności. Dopóki jednak Niemcy żyją, rozważą, że to niegdyś byli synowie ich ludu.

Oszczędzaj mydło!
Ponieważ ono składa z tak teraz potrzebnego i rzadkiego tłuszczu i (?)
Ale jak?
Nie zanurzaj nigdy mydła w wodzie w której się myjesz!
Nie trzymaj go nigdy pod strumieniem wody!
Unikaj zbędnego spieniania!
Przechowuj kostkę mydła zawsze suchą!
Nie wyrzucaj resztek mydła!
Pomagaj sobie używając szczotek, piasku, pumeksu, popiołu z drzewa,
trawy do szorowania (?), popiołu z papierosów,
oraz poprzez częste mycie w ciepłej wodzie!

Komisja wojenna do spraw (?) I tłuszczu
Berlin ….

1. P. Klose - zm. 1914-08-23
2. J. Brodkorb - zm. 1914-09-24
3. C. Stolz - zm. 1914-09-26
4. F. Brodkorb - zm. 1914-12-20
5. E. Menzel - zm. 1914-12-25
6. M. Urlich - zm. 1915-01-17
7. H. Morch - zm. 1915-03-11
8. O. Fischer - zm. 1915-03-27
9. G. Thiersch - zm. 1915-05-03
10. R. Mai - zm. 1915-06-26
11. H. Winkler - zm. 1915-10-23
12. W. Unger - zm. 1916-03-08
13. H. Scholz - zm. 1916-04-07
14. H. Endorf - zm. 1917-04-09
15. K. Scholz - zm. 1917-04-13
16. M. Scholz - zm. 1917-06-01
17. E. Kuhn - zm. 1917-07-22
18. A. Latte - zm. 1917-09-26
19. K. Raupach - zm. 1917-10-17
20. A. Heinrich - zm. 1918-02-10
21. P. Gruner - zm. 1918-04-27
22. G. Scholz - zm. 1918-05-28
23. R. Seidel - zm. 1918-08-30
24. O. Klenner - zm. 1918-10-21
25. A. Böhm - zm. nn

***

(…) inflacja narastała z dnia na dzień. Co tydzień musiałem odbierać (od rodziców) pieniądze na swe utrzymanie, a pod koniec tygodnia bajeczna suma znowu stawała się niczym. Z wycieczki rowerowej przez Schwarzwald pisałem w połowie września 1923 roku: "Bardzo tu tanio. Nocleg 400 000 marek, a kolacja l 800 000 marek. Pół litra mleka 250000 marek". W sześć tygodni później, na krótko przed końcem inflacji, obiad w restauracji kosztował od 10 do 20 miliardów, a w stołówce ponad miliard, co odpowiadało wartości siedmiu złotych fenigów. Za bilet do teatru musiałem płacić od 300 do 400 milionów.

***

1919 - Podpisany został haniebny traktat wersalski. Rozpoczął się długi, twardy czas egzaminu. Wszyscy, władający językiem niemieckim, zbierają się, by manifestować przeciwko pokojowi, okupionemu wstydem z odstąpienia niemieckich obszarów nieprzyjaciołom.
 
   Także w Świebodzicach, przed ratuszem, tak jak w większości miast niemieckiej ojczyzny, odbywała się silna manifestacja protestacyjna. W tej poważnej godzinie podniosły się tysiące rąk do przysięgi, że nigdy takiego wstydu i haniebnej umowy nie ścierpimy. Lud nie chciał tego, co zrobił nieudolny rząd. Podpis pod haniebnym traktatem wersalskim był wymuszony. Niemcy pogrążyły się w mroku biedy i nieszczęścia.

1921 - W marcu odbywał się plebiscyt na Górnym Śląsku. Także ze Świebodzic i okolic jechało wielu współobywateli naszej górnośląskiej ojczyzny, by składać wyznanie niemieckości.

1923 - Ceny wzrastały coraz bardziej. Operowano już milionami i bilionami. Miasta, a nawet firmy, zmuszone były do wydawania własnych, papierowych pieniędzy. Także miasto Świebodzice oraz Fabryka Zegarów, wydawały takie, konieczne pieniądze.

   W końca wprowadzono Rentenmark (banknoty niemieckie), które położyły kres milionowym szaleństwom.

1925 - Feldmarszałek von Hindenburg został wybrany prezydentem Rzeszy. Świebodzice oddały na niego 2224 głosy, podczas gdy kontrkandydat, dr Marx, otrzymał 2016 głosów.

   W końcu września założono grupę miejscową NSDAP.

   Wierni ojczyźnie Górnoślązacy i dawni Poznaniacy, urządzali w Świebodzicach 1 sierpnia dzień niemiecki, a uczestniczyły w tym liczne grupy terenowe z prowincji.
  
1928 - Prezydent Rzeszy, Feldmarszałek Hindenburg, bawił 19 września w Wałbrzychu. Nasze szkoły tworzyły szpaler. Cicha nadzieja, że ujrzą może postać Prezydenta Rzeszy, przy jego przejeździe przez świebodzicki dworzec, nie spełniła się.

1929 - Niesamowita zima panowała na przełomie lat 1928/29. Na całym Śląsku panowały syberyjskie mrozy. Wielu ludzi zamarzło. Najwięcej jednak przemarzło drzew. Także w Świebodzicach, minus 30 stopni Celsjusza z okładem, było na porządku dziennym.

   Stagnacja w gospodarce narastała coraz bardziej. Jeszcze przed Bożym Narodzeniem zeszłego roku zaniżono tygodniowy czas pracy w Fabryce Zegarów do 3 dni tygodniowo i zwalniano większą liczbę robotników, a z dniem 7 stycznia 1929 roku obniżono czas pracy do 2 dni i następnym pracownikom wypowiedziano pracę.

 
1930 - Przez upadek przemysłu w Świebodzicach i Pełcznicy, ludność miasta coraz bardziej sympatyzuje z lewicą. Prawie czwarta część świebodzickiej ludności żyje z pomocy społecznej.

   Sterowiec "Hrabia Zeppelin" przelatywał nad naszą okolicą.

1931 - Straszna trąba powietrzna przeszła nad naszą okolicą w dniu 15 maja i poczyniła duże szkody w zabudowaniach. Straty wyceniono na ponad 200.000 RM. Ludzie jednak nie ulegli nieszczęśliwym wypadkom.
   W czerwcu występowały kolejne anomalie pogodowe.

   W Pełcznicy, z powodu upadku przemysłu, trzecia część mieszkańców korzysta ze społecznego wsparcia.
  
1932 - (***) Prezydent Rzeszy, feldmarszałek von Hindenburg, przekazał świebodzickiemu muzeum regionalnemu swój portret z własnoręcznym podpisem.

1933 - 30 stycznia, po długoletniej walce o duszę niemieckiego ludu, Adolf Hitler przejmował prowadzenie niemieckiego państwa. Lud odetchnął wolnością. Zaczynało się ponowne dźwiganie się Niemiec w górę. Także nasza ojczyzna znowu z męstwem i zaufaniem patrzyła w przyszłość.

   Także u nas, w wyborach, dawano świadectwo zaufania należne NSDAP.

   Po raz pierwszy obchodzono 1 Maja, jako święto narodowe wszystkich ludzi pracy.

   Następowało ponowne ożywienie rynku pracy.

1934 - 2 sierpnia umarł prezydent Rzeszy feldmarszałek von Hindenburg. Także w Świebodzicach odbyła się uroczystość żałobna.

1938 - Pogoda już na początku roku była bardzo niesprzyjająca. Obfite opady śniegu sprawiły, że 10 stycznia, w wyniku zamieci i zawiei, stały się nieprzejezdne drogi łączące Świdnicę i Wałbrzych. W akcji odśnieżania brało udział wojsko, RAD i straż pożarna. 12 stycznia nieprzejezdne są jeszcze drogi łączące Świebodzice i Strzegom.

   Okres odwilży, który nastąpił od połowy stycznia, spowodował powódź.

   26 stycznia, na całym Dolnym Śląsku, wystąpiło piękne zjawisko zorzy polarnej. Mistyczne umysły dopatrywały się w nim zwiastuna wojny, tym bardziej, że powtórzyło się ono 24 lutego.

   Ostatnie dni lata przyniosły klęskę powodzi takiej, jakie zdarzają się raz na 100 lat. Rozpoczęła się ona 20 sierpnia, obfitymi opadami deszczu. Groźne burze z piorunami i nieprzerwany deszcz przechodziły nad naszym terenem do 25 sierpnia, czego wynikiem była niesamowita powódź. Wszystkie rzeki wystąpiły z brzegów, w tym i nasza Pełcznica. Woda zrywała mosty, kładki i opadła nieznacznie 27 sierpnia, by już 1 września wywołać kolejny alarm powodziowy. Utrudniony był ruch pociągów, ponieważ tory kolejowe były podmyte. (Na trasie do Wrocławia, przez Sobótkę, Kobierzyce, pociągi dojeżdżały tylko do Sobótki). Niektóre miejscowości wyglądały niczym rozległe jeziora.

***

   „Naoczny świadek owych czasów, Polak, lekarz wrocławski, w następujących słowach opisał wygląd ówczesnej kolumny ewakuacyjnej:

   „Zmęczone konie wlokły się z opuszczonymi łbami, powoli, jak w kondukcie pogrzebowym. Na wozach widziałeś całą nędzę plemienia ludzkiego, które straciło dom, jadąc nie wiedząc dokąd, nie wiedząc, gdzie znajdzie dach nad głową na zbliżającą się noc. Wozy zapchane do ostatnich granic sprzętem domowym, skrzyniami, prymitywną żywnością, ziemniakami i suchym chlebem, z wierzchu pierzynami, kocami, płachtami. Na tym wszystkim otępiali ludzie, przeważnie kobiety z dziećmi. A mróz coraz ostrzejszy. Mężczyźni i starsze dzieci kroczą obok wozów, tu i ówdzie wlecze się za pojazdem kulejący koń zapasowy albo wychudły pies, dygocący z zimna, przyczepiony łańcuchem do drabiny. Nagle cała karawana zatrzymuje się, słychać słowa tłumionej niechęci, ciche przekleństwa: na zlodowaciałej jezdni poślizgnął się koń, upadł i złamał nogę. Zatrzymał cały pochód. Powoli znów ruszają naprzód, ku zachodowi. Mrok zapada, ale jeszcze długo w nocy słychać turkot coraz to nowych kolumn uciekinierów.”

   Trasy przejazdów kolumn ewakuacyjnych były ściśle wyznaczone. Nieraz jednak wymagały objazdów z powodu ruchu wojsk, minowania dróg, budowy zapór przeciwczołgowych, ostrzeliwań czy bombardowań. W sprzyjających warunkach kolumna potrafiła początkowo przebyć w ciągu jednego dnia nawet 45 km.
   Przemyślane plany ewakuacji przekreślała często twarda rzeczywistość. Ucieczka ludności przebiegała w bardzo trudnych warunkach atmosferycznych. W drugiej połowie stycznia 1945 r., mrozy dochodziły często do 15 stopni, a nieraz termometr wskazywał więcej niż 20 stopni poniżej zera. Świszczący, silny wiatr miotał drobniusieńkim śniegiem, ostre i maleńkie kryształki cięły niemiłosiernie po twarzy. Później nadeszła odwilż. Padał drobny śnieg zmieszany z deszczem, zawisały mgły, w nocy powstawała gołoledź.

   W Sudetach spiętrzyła się rzeka wozów z uciekinierami. Na stromych górskich drogach dochodziło do zatorów. Wozy dniami i nocami oczekiwały na możliwość przejazdu. Prowadzone krowy i owce spędzano na pobocze, gdzie grzęzły w śniegu. Obładowane wozy nie mogły podjechać na śliskie wzniesienia. Kobiety rodziły na wozach, na wozach też marli ludzie. (…) Dworce, szczególnie większych miast, np. Wrocławia, a także i Jaworzyny oraz Świdnicy, zatłoczone były ludźmi, którzy zastraszeni chcieli jak najprędzej opuścić zagrożony teren, Matki z małymi dziećmi, kobiety w ciąży, starzy ludzie z trudem poruszający się o lasce, wśród nich duża gromada dzieci i młodszych kobiet – przez wiele godzin, a nawet dzień lub dwa na przejmującym zimnie musieli czekać aż podstawiono pociąg ewakuacyjny. Wtedy tłoczono się do niego, chociaż zabrać mógł tylko ograniczoną liczbę pasażerów. W potwornym tłoku, obładowane bagażami matki gubiły często swe dzieci, których więcej już nie odnajdywały. Wywoływano nazwiska tych dzieci przez megafony, podając szczegóły ubioru i wiek, lecz matka często się nie zgłaszała. Bywało też, że matki poszukiwały swych dzieci bezskutecznie.
   W tłoku na dworcach (…) wiele dzieci tratowano na śmierć lub zaduszano. Były też przypadki, że na dworcach rodziły przedwcześnie kobiety z przestrachu i podniecenia wywołanego ucieczką.

   Szczególnie ciężkie warunki miały grupy ewakuowane pieszo, Nieprzejrzane szeregi kobiet i dzieci z wózkami dziecięcymi lub małymi wózkami ręcznymi przeciągały drogami, które pokrywał śnieg i lód. Małe wózki rozpadały się trafiwszy w zaspy i oblodzenia. Mienie trzeba było wtedy wlec dalej ręcznie, tak, że kolumny posuwały się wolno naprzód. W rowach na trasach ucieczki spotykało się porzucone bagaże, których uciekinierzy nie mogli dalej nieść. Niektórzy próbowali czepiać się wozów, ale woźnice ich odpędzali. Nierzadko punkty zborne dla ewakuowanych pieszo wyznaczano w wielkiej odległości od miejsca wymarszu. I tak niektórzy uciekinierzy z Wrocławia musieli pomaszerować około 50 km do Jaworzyny Śląskiej, aby tam wsiąść do pociągu. Inna grupa z Wrocławia mogła załadować na ciężarówkę tylko małe dzieci, matki natomiast z większymi dziećmi musiały przebyć pieszo długą drogę do Lubania odległego od Wrocławia o około 120 km. Również niektórzy uciekinierzy ze Świdnicy maszerowali około 25 km do Szczawienka i tam wsiadali do pociągu ewakuacyjnego (…)

   Szczególnie wśród tych, których ewakuowano pieszo i na otwartych pojazdach, śmierć zbierała obfite żniwo. Częste były przypadki zamarzania w drodze, głównie starców i dzieci. Trupy układano w przydrożnych rowach albo też wieziono na wozach do miejsca najbliższego postoju, aby je tam zostawić do pogrzebania, Specjalne oddziały tzw. Suchkommandos, usuwały trupy z rowów przydrożnych. Jeden z takich oddziałów zebrał pod Wrocławiem, być może w kierunku prowadzącym do Świdnicy, na stosunkowo krótkim odcinku drogi podobno ponad 400 zwłok dzieci i dorosłych.
   Wielu uciekinierów trafiało do miejsc postoju z zapaleniem płuc, z ciężkimi odmrożeniami i innymi chorobami nabytymi w drodze, Choroby te stawały się często przyczyną rychłego zgonu. Również warunki zakwaterowania w miejscach postoju uciekinierów często były ciężkie. W pierwszym rzędzie kwaterowano ich w szkołach i wszelkiego rodzaju salach, np. w salach kinowych, gdzie spali najczęściej na słomie rozścielonej na podłodze. Dla wielu jednak kwaterą stawała się lodowato zimna hala opuszczonej fabryki czy nawet stodoła. Tylko niektórych zakwaterowano w mieszkaniach, zagęszczając je nadmiernie.
   Miasta, przez które przepływały rzesze uciekinierów, wśród nich i Świdnica, Świebodzice, Wałbrzych (…) były często niesamowicie przeludnione (…) W skutek przeludnienia wykupywano nadmiernie żywność, zaznaczał się brak najniezbędniejszych artykułów, zwłaszcza chleba i ziemniaków. Ceny żywności na czarnym rynku osiągały nieprawdopodobne sumy, przekraczając nawet stokrotnie ceny oficjalne (…)
   Niektórzy uciekinierzy wracali nawet nielegalnie do miejsc stałego zamieszkania, jeśli miejsca te nie były za linią frontu. Starali się stamtąd wywieźć zapasy żywności, odzież, pościel i inne mienie, którego nie zdążyli zabrać w czasie nagłej ewakuacji.”

   Do Wałbrzycha żołnierze Armii Radzieckiej wkroczyli późno, dopiero 8 maja 1945 roku, czyli w tym samym czasie, kiedy najpierw w Reims, a następnie w kilka godzin później w Karlshorst, na przedmieściu Berlina, podpisana została kapitulacja Niemiec.

   Paradoksem, graniczącym z cudem jest, że kiedy Wrocław zamieniono w morze ruin, na Wałbrzych nie spadła ani jedna bomba, ani jeden pocisk artyleryjski. Choć miasto nie było bombardowane w mieście wybudowano liczne schrony. Także zwykłe piwnice zaadaptowane były na ukrycia, obłożone workami z piaskiem, stropy wzmacniane były stemplowaniem. Baterie obrony przeciwlotniczej ustawione na wzgórzach nie miały wiele pracy - samoloty bombardowały inne cele, takie jak węzeł kolejowy w Jaworzynie Śląskiej czy też Świdnicę.

   Wałbrzych, mimo że nie był miastem garnizonowym, to jednak pod koniec wojny zapełnił się licznymi oddziałami Wehrmachtu i SS, które wycofywały się ze wschodu. Przez jakiś czas w Szczawnie Zdroju stacjonował nawet sztab armii feldmarszałka Ferdinanda Schörnera. Na cele wojskowe (koszary, lazarety) zamienione zostały budynki szkół przy alei Wyzwolenia, na Nowym Mieście i na Starym Zdroju. Na Psim Polu zaadaptowano budynek dawnej Landwehry, na Gaju stacjonowało wojsko i SS będące zapleczem tamtejszej filii KL Gross-Rosen.

   Wałbrzych był też w tym czasie schronieniem dla rzeszy uciekinierów z całego Dolnego Śląska, a zwłaszcza z Wrocławia, którzy liczyli na to, że Rosjanie tu nie dotrą.

   7 maja, dzień przed wkroczeniem do Wałbrzycha Armii Czerwonej przeciągają przez miasto od strony Świebodzic i Świdnicy całe kolumny żołnierzy kierujących się do Czech. Z wojskiem uciekają działacze NSDAP, opuszczony zostaje gmach partii - obecna Szkoła Podstawowa nr 28.

   Z rozkazu feldmarszałka Schörnera, w parku powyżej II Liceum wykonano wyroki śmierci na żołnierzach, którzy nie chcieli walczyć. Wzdłuż ważniejszych dróg w mieście przygotowano stanowiska polowe. Stanowiska karabinów przygotowane były na strychach wysokich budynków użyteczności publicznej (m.in. w budynku przy ulicy Słowackiego 20).

   Nad Świebodzicami w Pełcznicy jeszcze do 5 maja młodzież z Hitlerjugend budowała okopy. Podobne stanowiska przygotowano w okolicach Zamku Książ, w Lubiechowie, Szczawienku, na Wzgórzu Giedymina, w Parku Sobieskiego oraz przy ul. Świdnickiej.

Cytat z "Po pracy" - Blog E. Knapczyka

***

***

Grono Pedagogiczne

Dyrektor Szkoły - p. mgr Anetta Kurczyńska

Wychowawcy

kl. 0 - p. mgr Małgorzata Kukuć
kl. I - p. mgr Aleksandra Muszalska
kl. II - p. Krystyna Świętalska
kl. III - p. Elżbieta Bukalska
kl. IV - p. mgr Ryszard Dzieło
kl. V - p. mgr Małgorzata Gałązka
kl. VI - p. mgr Anetta Kurczyńska
kl. VII - p. mgr Edward Kozłowicz
kl. VIII -  p. mgr Grażyna Bajon

W tym roku szkolnym uczymy się inaczej.
W wyniku reorganizacji, której absolutnie nie rozumiemy, szkoła nasza stała się punktem filialnym Szkoły Podstawowej w Lubominie. Do Pani Dyrektor mamy mówić pani kierownik a lekcje mamy w klasach łączonych. Cieszymy się jednak z tego, że jesteśmy u siebie w Strudze, a nie musimy dojeżdżać do Lubomina

Dyrektor Szkoły - p. mgr Anetta Kurczyńska

Wychowawcy
kl. 0 - p. p. Elżbieta Bukalska
kl. I - p. mgr Anetta Kurczyńska
kl. II  i III - p. Krystyna Świętalska
kl. IV i V  - p. mgr Grażyna Bajon
kl. VI i VII - p. mgr Małgorzata Gałązka
kl. VIII -  p. mgr Edward Kozłowicz

Niestety zostały tylko trzy oddziały:

0 - I - Krystyna Świętalska
II - Elżbieta Bukalska
III - Alicja Winiarska

Było smutno i pusto

    W 1971 roku rozpoczęłam naukę jako uczennica kl. I Szkoły Podstawowej w Strudze. Wówczas placówka była jeszcze 8 klasową szkołą. Popołudniami odbywały się zajęcia wieczorowej szkoły rolniczej.

   Już wtedy p. Józef Filuś był kierownikiem szkoły. Wychowawcą naszej klasy I, liczącej ok. 20 uczniów była p. Genowefa Koropczuk.

   W naszym roku szkolnym 1972/73 po przeprowadzonej reorganizacji szkół, Szkoła Podstawowa w Strudze była szkołą 4-klasową.

   Uczniowie klas V, VI, VII, i VIII dojeżdżali autobusem szkolnym do Szkoły podstawowej nr 2 w Szczawnie - Zdroju (przez 1 rok). W kolejnych latach do SP nr 1 w Szczawnie.

   Od roku 1972/73 zajęcia lekcyjne w Szkole w Strudze odbywały się w klasach łączonych. Pamiętam łączenie mojego rocznika z rocznikiem wyższym, czyli kl. II z kl. III. Naszym wychowawcą był wtedy pan Ignacy Tokarski. W szkole pracowało dwóch nauczycieli: pan Tokarski i pan Filuś.

   (Na religię uczęszczaliśmy do kaplicy przed Kościołem. Uczyła nas siostra Herubina ze Szczawna - Zdroju. Ona również przygotowywała nas do I Komunii Świętej, która ja i Ania Wiak przyjęłyśmy w klasie II, w czerwcu 1973 roku. Siostra była osobą niezwykle ciepłą, dobrą. Tak pięknie opowiadała nam o Panu Bogu, że do dzisiaj mam w pamięci Jej słowa.)

   W kl. III i IV wychowawcą był Józef Filuś. Pana kierownika wspominam jako człowieka zawsze eleganckiego (na zajęcia przychodził ubrany w garnitur). Wspaniały nauczyciel, kształtujący w nas uczniach, szacunek do drugiego człowieka, wrażliwość, wyrozumiałość, koleżeńskość. Wpajał nam zasady kulturalnego zachowania się w miejscach publicznych oraz wykorzystywania zwrotów grzecznościowych.

   Rozwijał w nas zainteresowania czytelnicze jak i rozbudzał umiłowanie do Ojczyzny, do otaczającej nas przyrody stosując różnorodne metody i formy pracy.

   Miał czas dla każdego z nas, rozmawiał, tłumaczył, śmiał się, a jak trzeba było to i zganił. Pamiętam jak zorganizował dla uczniów wyjazd do kina GDK w Wałbrzychu (Górniczy Dom Kultury) na film pt. "W Pustyni i w Puszczy". Było to dla nas Dzieci niesamowite przeżycie.

   Ogniskiem, które zatytułowaliśmy "Zawsze z Partią" chcemy uczcić 30-lecie narodzin Polskiej Partii Robotniczej.  Naszej Ojczyźnie w której dziś żyjemy, uczymy się i pracujemy, Polsce Ludowej i naszej Partii, oddajemy nasze serca, myśli i  czyn, bo nie chcemy, by powtórzyły się tamte dni.

   Na ognisko, które przebiegało w żywej atmosferze zainteresowania zaprosiliśmy byłych członków PPR: tow. Józef Dziuba, Stanisław Pieczonka, którzy bardzo dokładnie i wyczerpująco omówili swoją działalność w PPR. Następnie przedstawiciele samorządu szkolnego i naszej drużyny  przedstawili montaż związany z rocznicą PPR. Po ognisku udaliśmy się na miejscowy cmentarz, gdzie uporządkowaliśmy grób tow. Piotra Kuźmy - działacza PPR, składając Mu pamięć "minutą ciszy".

   Punktualnie o godz. 15.00 dnia 30 stycznia anno domini 1972 przy dźwiękach muzyki zajęliśmy "stanowiska bojowe" na "sali tanecznej". Czyli w klasie 8 odpowiednio do zabawy przysposobionej. Wszystkich skorych i chętnych do zabawy powitał pan Kierownik i rozpoczęły się "góralskie tańce". Zabawy było co niemiara.

   W pewnej chwili niespodzianka. Zaproszono nas do pokoju pana Kierownika, gdzie … otrzymaliśmy paczki. Po powrocie na salę drużyna harcerska przedstawiła wodewil poświęcony bohaterom jak to mawiał sam Pan Zagłoba "panasienkiewiczowskich czytadeł". I znów tańce, śpiewy, których nie było końca. "Ja tam byłem Wino piłem i wesoło się bawiłem." Kto był tutaj nieobecny, niech żałuje i dla pocieszenia, przeczyta sobie tą notatkę.

   Obóz Wędrowny Ogniska Pracy Pozaszkolnej dziękuje Panu Kierownikowi za miłe przyjęcie i udostępnienie telewizora, tak potrzebnego w czasie trwania XXI Olimpiady.

   Serdeczne słowa podziękowania dla szanownego Pana Kierownika Schroniska PTSM w Strudze za wspaniałą gościnę.

Cudownie jest,
Powietrze jest,
Dwie ręce mam,
Dwie nogi mam,
W plecaku chleb,
Do chleba ser,
Do picia deszcz.

Skład Samorządu Szkolnego w Roku Szkolnym 1971-1972

Anna Nocek - przewodnicząca
Wiesław Owsianko - z-ca
Irena Jacyszyn - sekretarz
Marek Kuźma - skarbnik
Wiesław Owsianko - sekcja gosp.
Andrzej Żukowski - sekcja sport.
Henryk Nocek - redaktor gazetki

62 WDH

Ignacy Tokarski - drużynowy
Marek Kuźma - zastępowy
Anna Nocek - zastępowa
Andrzej Żukowski  - zastępowy

***

***

***

„Ja Hans von Haugevitz z Kalden Bartchen i Schehitz, kazałem przygotować to epitafium, spoczywającej w Bogu, miłej mojemu sercu żonie.
       Roku Pańskiego 1603, 13 grudnia, odeszła do Boga w wieku 38 lat, wielce cnotliwa Pani Magdalena z domu Retschin, z Arensdorfu, w hrabstwie Kloytz, Żona szlachetnego Pana Hansa von Haugewitz z Kalden Bartchen i Schehitz (...) "Lecz ja wiem: Wybawca mój żyje, na ziemi wystąpi jako ostatni. Potem me szczątki skórą odzieje, i ciałem swym Boga zobaczę." (Księga Hioba 19,25-26)

„Tu spoczywają razem, już bez duszy, doczesne ciała, :
Naczelnika i Rycerza Króla w Prusiech
Ernesta Christiana von Hohendorf z Waizdorfu, urodzonego 6 lipca 1721, zmarłego 24 kwietnia 1784.
Jak też Jego żony Pani Charlotty Zofii Tugendreich von Lieres, urodzonej w Wilkowie koło Świdnicy, zmarłej 5 czerwca 1811 roku w Adelsbachu (...).
Pomnik dziecięcego szacunku i miłości pozostawiony przez ich jedyną córkę, Panią Richthofen ze Strugi.”

x. Zbigniew Bartosiewicz AD 2005 - 2022
Proboszcz Parafii Rzymsko Katolickiej
pw. Matki Bożej Bolesnej
w Strudze 

Niech Będzie Pochwalony Jezus Chrystus!